دکترسجاد معین فر ؛جامعه شناس و پژوهشگرمسایل اجتماعی ایران

گفت‌و‌گو یکی از ضروریات جامعه امروز ایران است. نگاهی به تحولات چهار دهه اخیر و تغییرات اجتماعی حاصل از آن، اهمیت نهادینه شدن فرهنگ گفت‌و‌گو را دوچندان می‌کند. واقعیت آن است که در پی تغییرات دهه اخیر در نظام خانواده و اجتماع، از گفت‌و‌گو و تعامل فاصله گرفته‌ایم.

گفت‌و‌گو و تعامل در سطوح مختلف می‌تواند به حل بسیاری از مسائل مبتلابه جامعه بینجامد و اگر به‌عنوان یک فرهنگ پذیرفته شود، گام مهمی در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی و افزایش همدردی و انسجام برداشته‌ایم. چرا که گفت‌و‌گو منجر به کاهش عصبیت و شکاف فرهنگی، افزایش اشتراکات، ایجاد فضایی برای داشتن گوش شنوا، پذیرش نقد و شکوفایی و پویایی در جامعه می‌شود. 

در جامعه‌ای که فضای گفت‌و‌گویی حاکم است، فضیلت، معرفت، اخلاق و بسیاری از فضایل دیگر افزایش می‌یابد.

در این میان تعامل میان کانون‌های حاکمیت، نخبگان و مردم، جامعه‌ای منسجم، سالم، دوراندیش، همه‌ جانبه ‌نگر و کل‌نگر را نوید می‌دهد و بی‌تردید نخبگان، اصحاب فرهنگ، هنر، علم و دانش و آگاهی از جمله کانون‌های اثر‌گذار در ایجاد فضای گفت‌و‌گویی هستند. 

همچنان که رسانه نیز به‌عنوان بستری برای انتقال عقاید نخبگان به جامعه و حلقه وصل میان دولت و ملت از دیگر کانون‌های تأثیر‌گذار در جامعه برای افزایش گفت‌و‌گو محسوب می‌شود.

در این صورت است که گفت‌و‌گو به فرهنگ ملی کشور تبدیل می‌شود و به جای منازعه و تخریب، نقد سازنده و اصلاح روش‌ها اهمیت می‌یابد. 

بنابراین نقطه آغاز تعامل در جامعه، گفت‌و‌گوی فرهنگی است. چنان‌که عامل اصلی منازعه نیز، تخاصم فرهنگی است. در حقیقت، منازعه فرهنگی به‌دلیل عدم گفت‌وگو و مدارای فرهنگی شکل می‌گیرد. 

نادیده انگاشتن تنوع و تکثر فرهنگی به ‌عنوان یک واقعیت انکار‌ناپذیر، زمینه منازعه فرهنگی را فراهم می‌کند، در حالی که پذیرش آن ما را به وحدت و همگرایی فرهنگی رهنمون می‌سازد. 

پس می‌توان با سازگاری و تأکید بر نقاط مشترک به مسائل بزرگتر و دغدغه‌های اصلی جامعه فکر کرد و در جامعه پرآسیب امروز، راه تداوم حیات اجتماعی، از مسیر گفت‌و‌گو می‌گذرد.

باید گفت‌وگو، تعامل، سازگاری، ‌هم‌اندیشی، تحمل، مدارا و پذیرش حق دیگران برای زیست فرهنگی را به رسمیت بشناسیم. 

آنچه که نباید مورد غفلت قرار گیرد، لوازم اخلاقی تحقق گفت‌وگوی فرهنگی یعنی تواضع، وفای به عهد و مشارکت است. گفت‌وگو باید با اصل احترام به تفکر، اعتقادات و آداب و رسوم طرف‌های گفت‌وگو همراه باشد. نتیجه گفت‌ وگو باید به مشارکت‌ جویی و همزیستی مسالمت‌ آمیز فرهنگی متنوع منجر گردد.

برقراري ارتباط  با ديگران از نيازهاي ذاتي و فطري انسانها و در راستای تحقق گفت‌و‌گوی فرهنگی است و ازآنجاكه ساکنان دیار اقوام و ادیان (آذربایجان غربی) به لحاظ زباني، قومي، نژادي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي داراي تفاوتهایي هستند، تنها راه برقراري ارتباط سالم و فارغ از ستيزه جويي، وجود مداراي اجتماعي بين ايشان است. بنابراين،تحمل عقايد و آداب و فرهنگ گروه هاي ديگر اهميت فراواني خواهد يافت. درواقع، بايد گفت امروزه اين تنوع تا حدي است كه بدون داشتن حداقلي از مداراي اجتماعي و تحمل عقايد متفاوت و مخالف، زندگي كردن در وضعيت عادي غيرممكن خواهد شد. بايد توجه داشت مادامي كه افراد جامعه اي با يكديگر متفاوت اند و اغلب داراي اعتقادات راسخي هستند، با يكديگر اختلاف پيدا مي كنند و اگر قرار باشد بيش تر آن ها اهل مدارا نباشند، صلح اجتماعي غيرممكن خواهد شد.

مدارا، نوعي توانايي و تعهد به شناخت، احترام، مشاركت كردن، گفت وگو و توافق با كساني است كه متفاوت هستند واين به عنوان نيرويي سياسي اجتماعي شناخته مي شود.

راه حل ایجاد مدارای اجتماعی شکل گیری مفاهمه و گفت و گو است. انسان سالم و جامعه سالم زمانی تحقق می‌یابد که فضایل اخلاقی اجتماعی را در جامعه گسترش یابند.

گسترش فرهنگ مدارا از سطوح بالای مدیریتی ضرورت دارد. ابتدا باید تصمیم گیران، متولیان و مدیران در رفتار، کردار، سخن و اعمال خود مدارا داشته باشند تا اثرات آن به سطوح پایین منتقل شود. 

مدارای اجتماعی با بخشنامه، نهادینه نمی  شود بلکه آموزش های مربوط به آن باید از دوران کودکی نهادینه شود.جامعه نمی  تواند بدون حادثه و آسیب و تعارض باشد اما باید بگونه ای عمل شود تا از میزان آسیب ها به افراد جامعه در این شرایط کاسته شود.

کوتاه سخن اینکه گفت‌وگو راهبرد و مهم‌ترین کلید گشاینده قفل درهای بسته و گفت‌وگوی فرهنگی، بخشی اساسی از تداوم حیات اجتماعی ما است.

کلام آخر اینکه، حضرت امام محمد باقر (ع) می‌فرمایند: «هرچیزی قفل و حفاظی دارد و حفاظ ایمان، مدارا کردن و نرمی است.»

انتهای پیام/