شهر ارومیه در تقاطعی تاریخی قرار گرفته است، جایی که گذار از چالش‌های متعدد در گرو درک و تقویت یک عنصر کلیدی یعنی "فرهنگ" است.
به گزارش نای قلم، رسول مقابلی فرماندار ارومیه در گفتگوی اختصاصی فقر فرهنگی را به عنوان ریشه اصلی بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی معرفی می‌کند. این نگاه، تحلیلی ژرف و راهگشاست؛ چرا که فرهنگ، بستر و زمینه‌ساز هرگونه تغییر و تحول پایدار است.
"فرهنگ شهروندی" در این چارچوب، تنها به معنای آداب معاشرت نیست، بلکه مجموعه‌ای از ارزش‌ها، باورها و رفتارهایی است که مسئولیت‌پذیری در قبال فضای جمعی، احترام متقابل و مشارکت فعال در سرنوشت مشترک را نهادینه می‌سازد. نمونه عینی و روزمره این کم‌فروغی فرهنگی را می‌توان در "فرهنگ ترافیک" پایین جستجو کرد، جایی که اولویت منافع فردی، حقوق و ایمنی عمومی را قربانی می‌کند. این دقیقاً همان نقطه‌ای است که فرماندار بر ضرورت افزایش آن تأکید کرد.
این "فقر فرهنگی" است که بحران‌های عینی‌تری مانند بحران آب را دامن می‌زند و به آن ابعادی وجودی می‌بخشد.
به گفته فرماندار ارومیه چاه‌های حفرشده در اطراف دریاچه ارومیه از هفت هزار حلقه به بیش از 90 هزار حلقه افزایش یافته است، این آمار تکان‌دهنده تنها یک شکست مدیریتی نیست؛ بلکه نمایش‌دهنده بی‌مسئولیتی جمعی در قبال میراث مشترک طبیعی است.
کشاورزی که برای سود شخصی، چاه غیرمجاز حفر می‌کند و شهروندی که در مصرف آب اسراف می‌ورزد، از یک الگوی فرهنگی مشترک پیروی می‌کنند: اولویت مطلق منافع فردی کوتاه‌مدت بر منافع جمعی بلندمدت.
بحران دریاچه ارومیه نیز که با فعالیت‌های انسانی نامناسب مانند احداث پل میان‌گذر بدون ارزیابی زیست‌محیطی تشدید شده، در نهایت ریشه در فرهنگی دارد که توسعه کالبدی را بر پایداری اکولوژیک مقدم می‌شمارد.
بنابراین، پیوند بین فرهنگ و بحران آب ناگسستنی است به عبارتی حل بحران آب بدون ایجاد تحول در فرهنگ حفاظت از منابع مشترک، ناممکن و هر راه حل فنی، موقتی و شکننده خواهد بود.
در مواجهه با این چالش ریشه‌ای، راهبردهای پیشنهادی مقابلی، معنای عمیق‌تری می‌یابند. اجرای طرح "محله‌محوری" در این چارچوب، یک ضرورت استراتژیک است. این طرح می‌تواند با تمرکز بر مقیاس کوچک و ملموس محله، به عنوان یک کارگاه عملی برای تمرین فرهنگ شهروندی عمل کند.
شهروندان در این فضا می‌آموزند که چگونه در قبال مسائل محله از مدیریت پسماند تا نظارت بر منابع آب محلی مسئولیت بپذیرند و «سرمایه اجتماعی»، که خود محصول فرهنگ اعتماد و مشارکت است، را تقویت کنند.
درخواست فرماندار ارومیه از رسانه‌ها برای همگامی مسئولانه نیز در راستای نقش بی‌بدیل آنان در مهندسی فرهنگی جامعه است.
به گفته فرماندار ارومیه، رسانه‌ها می‌توانند با آگاهی‌بخشی، نقد سازنده و ایجاد گفتمان، بستر لازم برای گذار از فردگرایی خودخواهانه به مسئولیت‌پذیری اجتماعی را فراهم آورند. حتی تأکید بر احداث پل‌های عابر پیاده مجهز، فراتر از یک پروژه عمرانی، نمادی است برای نهادینه کردن احترام به حقوق شهروندی در کالبد شهر؛ اقدامی که در کنار فرهنگ‌سازی برای رعایت قوانین ترافیک، دو روی یک سکه برای توسعه انسان‌محور هستند.
در پایان، به نظر می‌رسد ارومیه در یک لحظه تعیین‌کننده قرار دارد. همگرایی مثبت میان مسئولان استانی که فرماندار به آن اشاره می‌کند، یک فرصت طلایی است تا به جای تمرکز صرف بر درمان علائم (مانند تأمین آب اضطراری)، به درمان بیماری ریشه‌ای یعنی «فقر فرهنگی» بپردازند.
آینده ارومیه در گرو تحقق یک گذار فرهنگی است. در سناریوی خوشبینانه، مدیریت استانی با بسیج تمام ظرفیت‌ها، ارتقای فرهنگ شهروندی را در صدر اولویت‌های خود قرار داده و سایر پروژه‌ها از احیای دریاچه تا بهینه‌سازی ترافیک را ذیل این چشم‌انداز کلان تعریف می‌کند.
در این مسیر، حکمرانی هوشمند، رسانه‌های مسئول و شهروندان فعال سه ضلع یک مثلث هستند که تنها با همکاری یکدیگر می‌توانند بارش اراده جمعی را برای نجات ارومیه به ارمغان آورند.
آینده ارومیه نه در لوله‌های آب که در افکار، نگرش‌ها و رفتارهای شهروندانش رقم خواهد خورد. این مهم، نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت، صبر و بردباری و عزمی راسخ از سوی تمامی اجزای این سیستم پیچیده اجتماعی است.
انتهای پیام/