محمدعلی خالق‌نژاد/ امروزه سازمان‌ها در تلاشند تا شایسته‌ترين افراد را شناسایی و جذب کنند. وضعیّت سازماندهی و معضل حاکم برآن ایجاب می‌کند از هر کسی و هر چیزی به درستی و مناسب با موقعیّت بیشترین استفاده شود.
شایسته‌سالاری و شایسته‌گزینی بهره گیری از انرژی خلّاق افراد نخبه و برگزیده اجتماع در امر مدیریّت و قانون گذاری است. در همین راستا امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام توان، لیاقت و شایستگی افراد را جزئی از عدالت می دانند و این اصل را مهمّترین اصل اداره جوامع قرار داده و سفارش فرموده اند که: "هر پستی که به تناسب توان، خلاقیّت، شایستگی و تخصّص نیاز دارد جایز نیست افراد هر کدام در جای دیگری قرار گیرند."
بنابراین از آنحایی که انتخابات مهمّ و سرنوشت ساز مجلس دوازدهم ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری را در پیش رو داریم نگارنده به مطالبی چند پیرامون این مهمّ (شایسته سالاری و شایسته گزینی )می پردازد.
شایسته سالاری به شیوه ای از مدیریّت اطلاق می‌شود که در آن دست اندرکاران برپایه توانایی و شایستگی شان برگزیده و انتخاب می شوند و نه بر پایه قدرت مالی یا موقعیّت اجتماعی، جناحی و فامیلی و... امروزه به دلیل فنّ آوری های نوین و گسترش تحوّلات فنّی نیاز به نیروی متخصّص به ویژه در امر قانون گذاری بيش از پیش احساس می شود. در جوامع شایسته سالار نگرش های خویشاوند سالاری، قبیله گرایی، حزب سالاری و...مطرود است ولی در جامعه امروزی ما بعضاً مشاهده می‌شود متاسفانه برعکس این مؤلفه ها جایگزین شایسته سالاری شده است.
نظام شایسته سالاری نظامی است که در آن افراد مناسب در مکان و زمان مناسب منصوب شده و از ایشان استفاده بهینه در راستای اهداف ملّی، سازمانی و اجتماعی به عمل آید. شایسته سالاري روش و فاکتوری در جهت انتصاب و انتخاب افراد برای مشاغل و مناصب مختلف است لذا در جوامعی که مشی شایسته سالاری و شایسته گزینی در آن حاکم باشد درصد بیشتری به موفقیّت و پیشرفت نزديک تر است.
رعایت اصل شایسته سالاری موجب بروز خلاقیّت‌ها، شناسايي استعدادها همراه با شکوفایی و گردش نخبگان می شود.
یکی از معضلات جامعه امروزی ما رعایت نکردن همین اصل اساسی و عدم توجّه به شایسته سالاری در انتخاب مدیران و کارگزاران و نمایندگان پارلمان می باشد که موجب بروز مشکلات عدیده در قانون گذاری و نظارت بر حسن اجرای قوانین و نیز اعمال مدیریّت و ارائه خدمات می شود باید توجّه داشت که شایسته سالاری نه یک حکومت بلکه یک ایدئولوژی می باشد ولی غالباً یک نوع حکومت تلقّی می گردد. این درحالیست که شایسته سالاری درحقیقت یک پارامتر و فاکتوری جهت انتخاب اشخاص در مناصب نمایندگی ملّت و حکومتی محسوب می گردد. از این نکته نباید غافل شد که نظام شایسته سالاری نظامی است که در آن بهترین افراد در بهترین جایگاه با بالاترین بازده کار انجام می دهند و در این رابطه در سیستم شایسته سالار افراد براساس معیارهای متغیّری از شایستگی مورد سنجش قرار می گیرند و این معیارها می توانند زمينه هاي گسترده ای از هوش گرفته تا پایبندی به اخلاقیّات را در بر بگیرند. جايگاه و اهمیّت این مؤلفه تا بدانجاست که در قرآن کریم هم به شایسته سالاری توصیه و سفارش شده و در سوره مبارکه يوسف (آیه ۵۵) درجهت مسئولیّتش که شامل توانایی، آگاهی و تخصّص است اشاره شده است. ذکر این نکته ضروری است که در یک نظام کارآمد و اثربخش، نیروی انسانی به عنوان مهمّترین واساسی ترین عامل درمیان تمامی عوامل نظام اداری و سازمانی است.
از سوی دیگر گفته شد که امروزه عصر، عصر شایسته محوری و شایسته سالاری است. عصری که بهترین افرادی که دارای تخصّص، مهارت، لیاقت وشایستگی هستند باید به عنوان مدیران و کارگزاران برای احراز مسئولیّت سازمانی و نمایندگی مردم در قوه مقننه انتخاب شوند و مسئولیّت های مهمّی را عهده دار گردند تا بتوانند منشاء اثر باشند. شایسته سالاری یک فلسفه و نگرش مدیریّتی است که در آن منابع انسانی با توجّه به تلاش و توانایی ذاتی شان در جایگاه خود در نظر گرفته می شوند. بحث شایسته سالاری برخلاف تصوّرات موجود مدیریّتی که آن را محصول قرن ۱۹ می دانند با استناد به نصِّ صریح قرآن کریم عمری به درازای تاریخ بشریّت دارد و در آموزه های دینی اصل جدایی ناپذیری از عدالت محسوب می شود. مقوله شایسته سالاری در اسلام و مدیریّت ارتباط دقیق و وثیقی با تخصّص مرتبط با همان زمینه داشته و اجرای آن نتایجی از قبیل شکوفایی استعدادها، اعتماد افراد به وضع موجود و...را در پی دارد. بنابراین باید توجّه داشت که موضوع شایسته سالاری برای مشاغل حسّاس مدیریّتی و نمایندگی از جایگاه بالاتری برخوردار بوده لذا باید مورد توجّه ویژه قرار گیرد.
همانگونه که در صدر نوشتار اشارتی رفت یکی از مشکلات مدیریّتی در کشور ما به ویژه در شهرهای کوچک و کمتر توسعه یافته انتخاب و انتصاب افراد در جایگاه‌های مختلف مدیریّتی و تقنینی بدون درنظر گرفتن شایستگی ها و لیاقت ها و صرفاً با دخالت و سفارش برخی افراد ذی نفود برای نیل به منافع شخصی صورت می گیرد که اگر به این مسئله مهمّ و حیاتی توجّه نشود هر روزه شاهد پسرفت به جای پیشرفت خواهیم بود و نابودی زيرساخت ها از قبیل صنایع، بنگاه‌های اقتصادی، سازمان ها، مراکز فرهنگی و آموزشی و...را درپی خواهد داشت.
انتهای پیام/